هنر و معماری اسلامی

اسناد تصویری کلات نادری و سرخس

هیات مولفان؛
رضا نظرآهاری، فرهاد تهرانی، غلامرضا سحاب، رجبعلی لباف خانیکی، میثم لباف خانیکی

اسناد و مدارک در روشن شدن حقایق تاریخی، جایگاه ویژهای دارند، به طوری که پژوهشگران بدون بهرهگیری از آنها نمیتوانند تحلیلی مستند و مبتنی بر واقعیت داشته باشند. از این رو مراکز اسنادی، باید در انتشار سندها به عنوان منبع مهم تحقیق، با علاقه و عزم راسختری گام بردارند. این مهم در سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی از نظر دور نمانده و علاوه بر گردآوری و سازماندهی اسناد و مدارک تاریخی، برای معرفی و اطلاعرسانی منابع آرشیوی اقدامات ارزشمندی صورت گرفته است. مجموعهٔ حاضر در راستای انجام این مهم میباشد و در آن 53 سند نفیس معرفی شده است. ملاک اصلی در گزینش این اسناد قدمت تاریخی، اهمیت موضوعی و تزیینات هنری بوده و سعی شده است انواع اسناد تاریخی را دربرگیرد.

اشعار مذهبی ملک الشعراء بهار
ملک الشعرای آستان قدس رضوی

مقدمه: استاد دکتر سیدعلی موسوی گرمارودی

پژوهش و تالیف: مصطفی فاطمیان

کتاب بهشت هنر  نگاهی ویژه به هنرهای موجود در حرم دارد ، بهزاد نعمتی دراین کتاب به بازنگری 88 مورد از  آثار خاص هنری موجود در حرم پرداخته است که از آن جمله می توان به خاتم کاری نمای داخلی ضریح مطهر ، خوانچه های جواهرات بقعه مطهر ، کاشی کاری ازاره بالای سر حضرت ،مقرنس کاری نمای داخلی ایوان شرقی صحن انقلاب ، سقاخانه صحن انقلاب ، مینا کاری پنجره صحن جمهوری و …اشاره داشت.
در بخشی از مقدمه ناشر این کتاب آمده است :” گنجینه هنری عظیمی که امروز ، روح و جان زائران را در حریم این بارگاه ملکوتی به پرواز در می آورد ، حاصل دستانی است که به شوق خدمت به آستان حضرت رضا (ع) به خلق بدیع ترین و ارزنده ترین نمونه های هنر اسلامی همت گماشته اند . از شکوه معماری اسلامی تا استواری کتیبه ها و چشم نوازی کاشی ها ، تبلوری ازاین کوشش خالصانه است .
پرداختن به این میراث کهن ، که هم از جنبه هنری و هم از بعد معنوی ارزش ویژه ای دارد ، از جمله اموری است که در رئوس فعالیت های موسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضوی قرار دارد .”

بانو” امّ سلمه” دختر فتحليشاه قاجار از نادره هنرمندان قرن سيزدهم است كه در خوشنويسي بويژه خط نسخ تبحّر داشته و دعاي صباح حضرت اميرالمومنين علي عليه السلام را به شيوه رنگه نويسي كتابت نموده است. اين نسخه كم نظير مطابق با اصل اثر و به صورت نفيس چاپ گرديده است .

سیدرضا مؤید سال ۱۳۲۱ در مشهد مقدس دیده به جهان گشود. وی تحصیلات مقدماتی را در مکتب‌خانه‌ پشت سر گذاشت و بعد از آن به شغل آزاد روی آورد. او سرودن را از ۱۲ سالگی آغاز کرد. علاقه‌اش به شعر، پای او را به کتابخانۀ آستان قدس رضوی باز کرد تا ساعت‌ها به مطالعه دواوین گذشتگان بنشیند. مؤید طیّ سال‌های متمادی اشعار قابل توجهی خلق کرده که همواره مورد استفاده ستایشگران قرار گرفته است و هیچ مناسبتی در تقویم تشیع نیست که برای آن شعری نسروده باشد. این خادم حرم رضوی و بزرگ شعر آیینی سرانجام در ۱۵ مهر ماه ۱۴۰۱ دار فانی را وداع گفت و در حرم مطهر رضوی به خاک سپرده شد. «گل‌های اشک»، «جلوه‌های رسالت»، «نغمه‌های ولایت»، «سفینه‌های نور» و «چکامه عشق» بخشی از آثار متعدد او است.

شاهکارهای هنری در آستان قدس رضوی؛ کتیبه های صحن انقلاب(عتیق) توسط مؤسسه آفرينش‌های هنری آستان قدس رضوی در ادامه برنامه احيای آثار كهن و نشر نفايس و معرفی هنرهای موجود در بارگاه مطهر رضوی، به عنوان ششمین مجلد از مجموعه كتاب‌های شاهكارهای هنری در آستان قدس رضوی به زيور طبع آراسته شده است .
این کتاب در هفت فصل به معرفی معماری،‌ تاریخ ساخت، مرمت و بررسی دقیق کتیبه‌های قرآنی و ادبی صحن عتیق (صحن انقلاب اسلامی) پرداخته است .

در راستاي معرفي هنرهاي موجود در بارگاه منور رضوي، اولين مجلد از مجموعه شاهکارهای هنری آستان قدس رضوی با عنوان « منتخب قطعات نستعليق» چاپ شده كه گزينشي از صدها قطعه خوشنويسي در مرقعات بي بديل كتابخانه مركزي مي باشد. اين اثر به گونه اي نفيس و بي نظير به زيور چاپ آراسته و در دسترس علاقه مندان قرار گرفته است.

کتاب «نسخه‌های نفیس کتب ادبی»؛ نهمین جلد از مجموعه شاهکارهای هنری در آستان قدس رضوی است.

شاهکارهای هنری در آستان قدس رضوی؛ کتیبه های صحن جدید(آزادی)

مباحث‌ و مسائل‌ حوزه نسخه‌ نویسی‌ و کتاب‌ آرایی‌ در جهان‌ اسلام‌، نه‌ تنهابه‌ لحاظ‌ عملی‌، که‌ به‌ اعتبار نظری‌ نیز از دیرباز مورد مدّاقه‌ و توجّه‌ دانشمندان‌ و هنرمندان‌ بوده‌ است‌. این‌ کتاب‌ شامل‌ مجموعه‌ رسایلی‌ است‌ که‌ در زمینه‌های‌خوشنویسی‌، مرکب‌ سازی‌، کاغذگری‌، تذهیب‌ و تجلید نگاشته‌ شده‌ است‌.