فرهنگ و سیره معصومان(ع)

امام موسی بن جعفر(ع) به صبر و شکیبایی و پایداری شناخته شده بود. او سال‌هایی طولانی از عمر شریف خود را در زندان‌های تاریکی سپری کرده بود که حکومت عباسی او را در سیه چاله‌های آن نهاده بود، لیک صبر پیشه کرد و از بهر خدا آن رنج‌ها را بر دوش کشید و در ژرفا و تاریکی این زندان‌ها نه ناله ای سر داد نه شکایتی، بلکه همواره با صبوری سپاس می‌گزارْد و صبح و شام خود را با شکر و سجود سپری می کرد و خدا را به پاکی و توحید یاد می نمود تا اینکه روزهای واپسین عمر خود را در حالی به پایان برد که زبانش گویای شکر از قضای الهی در این زندان‌ها بود. این کتاب چهره ای از این بندۀ صالح را در محراب عبادتش ترسیم می کند.

اسلام آیین شناختوری و آزاد اندیشی و ارزیابی آراء و نظریه‌هاست و با صراحت به بررسی افکار و واکاوی در اندیشه‌ها دستور داده است. قرآن کریم بارها و با صراحت بر گفتگوها و مناظره‌های علمی تأکید کرده و شرایط و آیین‌های ویژه‌ای برای این مناظره‌ها قرار داده و به بهترین شیوه در این گفتگوها فراخوانده است. نویسندۀ گرانمایه جناب حجة‌الاسلام والمسلمین محمد حکیمی در کتاب حاضر با مطالعه و پژوهش پیرامون این موضوع، به استخراج این شرایط و ویژگی‌ها از مناظرات معصومین (ع) به ویژه امام هشتم عالم آل محمد (ص) پرداخته و آن‌ها را با قلمی شیوا و روان به رشته تحریر درآورده‌اند؛ امید که مورد استفاده اندیشوران قرار گیرد.

حضرت امام علی بن موسی الرضا (ع) : ماه رمضان ماه بزرگی است، خداوند نیکی ها را در آن دو چندان سازد و گناهان را محو کند و درجات را بالا برَد. هر که در این ماه صدقه ای دهد خداوند او را بیامرزد.

و از آنچه در این کتاب می خوانیم :

– ماه رمضان در کلام رضوی؛

– دعاهای امام رضا (ع) در ماه رمضان؛

– مناسبت های رضوی در ماه رمضان؛

– سلامت روزه داران.

تاریخ علمای خراسان در سال های پایانی قرن سیزدهم هجری به قلم عبدالرحمن بن نصرالله شیرازی، به دستور مستقیم اعتضاد السلطنه به رشته تحریر درآمده است. این کتاب شرح حال جمعی از بزرگان شیعه است که از اواخر دوره صفویه تا عصر مؤلف، درخراسان به سر برده اند. مهمترین ویژگی این کتاب معرفی شماری از علمای شیعه است که در مآخذ متقدم نیامده است. مؤلف کوشیده در نگارش این اثر از دیده ها، شنیده ها و سخنان دانشمندان مورد اعتماد استفاده کند.

پیدایش فرقه‌های مذهبی پس از شهادت هفتمین امام از ویژگی‌های مهم زندگانی احمد بن موسی و دیگر برادران امام علی بن موسی الرضا (ع) است. حاکمان عباسی برای تضعیف اقتدار سیاسی امامت، کوشش‌های آگاهانه ای را به کار بستند و با طرح جانبداری از امامت اولاد علی بن ابی طالب (ع) کوشیدند پایگاه امامت را به نفع خلافت آشفته کنند. خبر حرکت کاروان احمد بن موسی (ع) از مدینه به مرو مأمون را به هراس افکند. کاروان از هر دیاری که می گذشت بر تعداد همراهانش افزوده می شد و … او با رشادت و بزرگواری کم نظیر خطاب به بیعت کنندگان اعلام کرد: «من خود در بیعت برادرم علی بن موسی (ع) هستم» و بدین سان به مسأله جانبداری از امامت خود پایان داد.

دربارۀ خاندان هاي معروف سادات اگرچه به صورت پراکنده ‏در منابع مختلف مطالبي ثبت شده، ولي در خصوص شناسايي ‏و معرفي آن‌ها در ايران، کتاب مستقلی تاکنون به چاپ ‏نرسیده است. کتاب حاضر به معرفي اجمالی برخی از این ‏خاندان‌ها پرداخته و بيوگرافي تعدادی از شخصیت‌های ‏مشهور آنان را در خود گنجانده است. در اين روش؛ علاوه بر ‏تجليل از مقام اهل بيت عصمت و طهارت (ع) ، که سادات ‏به آنان انتساب دارند، به مرتبۀ علم و عالم ارج گذاشته مي شود. نهايت آن‌که اين اثر ترويج و برتري دانش، معرفي ‏روحانيت شيعه و تلاش آن‌ها در طي قرون و اعصار در ‏راه تبليغ مذهب خون‌رنگ تشيع را به تصوير مي‌کشد.‏

همان طور که می دانیم تاریخ زندگانی ائمه(ع) به لحاظ شرایط جامعه و نوع حکومت حکمرانان تفاوت هایی با هم داشت، ازهمین روی هریک از ایشان باتوجه به موقعیت و تکلیف خاصی که احساس می کردند به شیوه ای خاص به تبلیغ دین پرداختند. برای مثال، دوران امامت امام صادق(ع) که دورة انتقال قدرت از امویان به عباسیان بود با دوران بسیار سخت امامت امام کاظم(ع) در حکومت خلفای ظالم عباسی، تفاوت های فراوانی داشت. رفتار و موضع گیری امامان ما در قبال خلفای عباسی گاه یکسان و بسیار نزدیک به هم بود وگاه، با توجه به زمان و موقعیت، تفاوت هایی داشت. در کتاب حاضر، عملکرد سیاسی- اجتماعی و فرهنگی ائمه(ع) ازامام ششم تا امام دوازدهم(ع) درزمان حکومت عباسی، بررسی شده است. درپیش گرفتن سیاست تقیّه برای حفظ جان شیعیان و سکوت در برابر بسیاری از قیام ها، تربیت شاگردان و مناظرات علمی با پیشوایان ادیان و فرق مختلف را می توان از اشتراکات ائمه(ع) نام برد که مؤلف به طور مشروح به آن پرداخته است.

واقعۀ عاشورا و قیام امام حسین (ع)، تصویر بی‌بدیلی است که صورتگران معنی را قرن‌ها به تکاپو و تحیر واداشته است. شاید هیچ واقعۀ تاریخی دیگری در جهان اسلام، تا بدین حد در قلمرو ادبیات و هنر ایرانی ـ اسلامی نمود نداشته باشد. منظومۀ هورامی (گورانی) روضة الاحباب، روایت قیام عاشورا و حوادث پس از آن است؛ روایتی که در غرب ایران نضج یافته و عناصر فولکلور و محلی بدان رنگی از تازگی و شیوایی زده است. این اثر منظوم که نشانگر عشق و دلدادگی قوم کُرد به امام حسین (ع) و قیام حماسی اوست، به شیوه‌ای تاریخی ـ اسطوره‌ای، مصائب خاندان اهل بیت و قیام‌های خونخواهانۀ پیروان آن حضرت را به تصویر می کشد و از این رهگذر روایتی متفاوت از قیام عاشورا پیش چشم مخاطب می‌نهد.

ملا نوروز على بن محمد باقر فاضل بسطامى (1237- 1309 ق.)، عالم امامى، فقيه، محدث و واعظ. وی در سال 1237 هجری در بسطام به دنيا آمد. در كودكى به مشهد مهاجرت كرد و در خدمت علماى بزرگ آن زمان همچون ملا شمس‌‏الدّین بن جمال الدّین بهبهانی (وف 1248 ق.)، سيد محمد بن ميرزا معصوم قصير رضوى (وف 1255 ق.)، حاج میرزاحسن بن ميرزا معصوم رضوى (وف 1278 ق.)، حاج میرزا عسکری (1211- 1280 ق.)، و برخی دیگر از بزرگان و مشاهیر علمای مشهد به تحصيل فقه و اصول پرداخت تا به درجات بالایى از فضل و كمال رسيد. فاضل بسطامی به مدت پنجاه سال در مدرسه علمیه نواب به تدریس و تعلیم معارف، علوم اسلامی و قرآنی پرداخت. وی پس از سالها تلاش، مجاهدت و ایجاد آثار خیر و پربرکت علمی و وقفیاتی که از خود به جا گذاشت، در سال 1309 هجری در مشهد درگذشت و در گورستان قتلگاه(باغ رضوان) به خاک سپرده شد.

عباسیان با استفاده از شعار” الرضا من آل محمد ” توانستند درخراسان علاقه‌مندان به اهل بیت پیامبر (ص) را گرد خویش جمع کنند و در سال 132 هجری به خلافت امویان پایان دهند. آنان پس از رسیدن به قدرت، راه خویش را از سادات جدا کردند و سختگیری‌هایی را نسبت به اهل بیت پیامبر (ص) روا داشتند. درآغاز خلافت عباسیان، سادات حسنی با آنان درگیرشدند و نقش سادات حسینی در قیام‌های علیه عباسیان کم رنگ‌تر بود، لیکن با گذشت زمان، تحرک سادات حسینی فزونی یافت. به‌طوری که در زمان مأمون عباسی بیشتر قیام‌ها را سادات حسینی رهبری می‌کردند. کتاب حاضر به فعالیت‌ها و قیام‌های سادات حسینی از آغاز خلافت عباسیان تا شهادت امام رضا (ع) پرداخته است.